Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, emeklilik yaşını 62’den 64’e çıkarmayı hedefleyen reforma ilişkin yasa tasarısını geçirebilmek için anayasanın özel bir maddesini kullanarak meclisi devre dışı bıraktı. Bunun üzerine reform karşıtları ülkenin farklı kentlerinde toplanarak gösteriler düzenledi.
Emeklilik yaşını 62’den 64’e çıkarmayı hedefleyen yasa tasarısı son aylarda ülkede tepkilere ve grevlere neden oluyordu. Söz konusu tasarı perşembe senatoda kabul edildi, daha sonra oylama için parlamentonun alt kanadı ulusal meclise gitti.
Ancak oylamaya dakikalar kala Başbakan Borne, anayasanın 49’uncu maddesinin 3’üncü fıkrasını devreye sokarak yasayı oylama yapmadan geçirme karar aldı.
Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron iktidarının bu kararı sonrasında başlayan reform karşıtı gösteriler giderek büyüyor. Polis, sokağa dökülen binlerce insana göz yaşartıcı gaz ve tazyikli suyla müdahale ediyor. Şimdiye kadar ülke genelinde en az 300 kişi gözaltına alındı.
Fransa’da emeklilik neden büyük bir siyasi tartışma? Haftalardır sokaklarda yasayı protesto edenler kim? Meclis neden devre dışı bırakıldı?
6 soruda cevaplayalım.
Macron’un hedeflediği emeklilik reformu neyi değiştirecek?
Emeklilik yaşı 62’den 64’e çıkacak.
Böylece bazı kamu çalışanları ayrıcalıklarını kaybedecek ve emeklilik için gereken çalışma yılı artacak.
Macron daha önce emekliliğe ilişkin düzenleme yaptı mı?
Evet. Macron 2019’da, başkanlığının ilk döneminde, emeklilik sistemini düzenlemek için farklı bir plan ortaya koymuştu. Avukatlardan demiryolu ve enerji çalışanlarına kadar birçok meslek grubunda bulunan 42 özel düzenlemeyi sistemin finansal açıdan sürdürülebilirliği için kaldırmayı savunmuştu. Ancak emeklilik yaşını yükseltmek planda yoktu. Macron’un planı geniş çapta gösterilere ve grevlere neden olmuştu.
Haftalardır sokaklarda yasayı kimler protesto ediyor?
Sokakta nadir görülen bir birliktelik var. Reform karşıtı sendikalar sene başından beri organize şekilde son dönemin en büyük gösterilerini düzenliyor. Geçen salı bir milyonu aşkın insan sokağa indi.
Ulaşım, enerji, liman, kamu ve müze çalışanları greve gitti. Temizlik işçilerinin grevi başkent Paris’in yarısında 7 bin tondan fazla atığın birikmesine yol açtı.
Sendikalar söz konusu reformun düşük gelirlilere ceza niteliğinde olduğunu vurguluyor. Yasanın, çalışma hayatına genelde erken başlayan düşük gelirlileri üniversite mezunlarından daha uzun süre çalışmaya zorlayacağını söylüyor. Anketlere göre halkın üçte ikisi reformu onaylamıyor ve gösterileri destekliyor.
Emeklilik neden büyük bir siyasi tartışma?
Fransa’da siyasetçilerin ‘nesiller arası dayanışma’ olarak adlandırdığı emeklilik sistemi, ülkedeki sosyal güvenliğin dayanağı olarak görülüyor. Bu sistemde, çalışan nüfus emekliler için zorunlu olarak bir bordro ücreti ödüyor.
Avrupa’nın büyük ekonomileri arasında en düşük emeklilik yaşı Fransa’da. Ülkede emeklilik sistemine epey yatırım yapılıyor ve aktif çalışan kesim yüksek bordro ücretleri ödüyor. Çünkü genel kabule göre adil emeklilik, sağlıklı bir toplumun vazgeçilmezi.
Ülkenin son 40 yıldaki tüm başkanları, emeklilik yasasını ufak da olsa değiştirdi. Neredeyse her değişiklik, anketlere ve sokaklara öfke taşıdı.
Macron yasayı neden oylamasız geçirdi?
Parlamentonun alt kanadı ulusal meclis, perşembe öğleden sonra oylama için hazırdı. Ancak Macron yasanın yeterli milletvekili desteği almayacağından endişeliydi. Bu yüzden anayasanın özel bir maddesini kullanarak oylamaya dakikalar kala meclisi devre dışı bıraktı.
Anayasanın 49’uncu maddesinin 3’üncü fıkrasında bulunan özel yetkiler, iktidara milletvekillerini devre dışı bırakma izni veriyor.
Başbakan Borne, kararı parlamentoda duyururken aşırı sol milletvekilleri başbakanın konuşmasını engellemek için hep bir ağızdan yüksek sesle Fransa ulusal milli marşını söyledi.
Merkez siyaset yürüten Macron iktidarının özel maddeyi kullanması parlamentodaki güçsüzlüğünü gösteriyor. Hazirandaki parlamento seçimlerinde, aşırı sağ ve sol partiler parlamentodaki gücünü büyük ölçüde artırdı. Macron’un grubuysa parlamentoda çoğunluğu sağlayamadı ve epey zayıfladı.
Macron yeni emeklilik yasasını geçirebilmek için sırtını sağcı Cumhuriyetçi Parti’ye yaslamıştı. Ancak haftalar süren pazarlıklara rağmen yasanın geçmesi için yeterli sayıya ulaşamadı.
Şimdi ne olacak?
Sol kanattan siyasiler sendikaları grev ve gösteriye çağırdı. Muhalif partiler güvensizlik oyu isteyecek ve bu muhtemelen pazartesi parlamentoda oylamaya yol açacak. Güvensizlik oyunun çıkması için karşıt görüşten partilerin bir araya gelerek 287 oyla çoğunluğu sağlaması gerekiyor. Macron iktidarı son aylardaki tüm güvensizlik oylamalarından paçasını kurtardı.
Güvensizlik oyunun kaderi büyük ölçüde sağ Cumhuriyetçi Parti’ye bağlı. Ancak partinin lideri Eric Ciotti, partisinden güvensizlik oyu çıkmayacağını söylüyor. Güvensizlik oyu çıkarsa Macron yeni bir hükümet kurmak için kabinesini değiştirebilir. Ayrıca kullanma ihtimali çok düşük de olsa parlamentoyu feshetme ve baskın seçim kararı verme yetkileri bulunuyor.